بازاریابی از گذشته تا کنون

بازاریابی هم مانند بسیاری از علوم دیگر یک سیر تحول تاریخی داشته و در هر دوره ویژگیهای خاصی داشته که آن را رفته رفته پخته تر کرده است. بازاریابی به علت اینکه با تکنولوژی ارتباط تنگاتنگی دارد این روزها رشد سریع تری پیدا کرده و هر روز ابزارها و مفاهیم جدیدی در عرصه بازاریابی متولد می شوند.اما در این نوشته به خلاصه کوتاهی از گذشته بازاریابی خواهیم پرداخت:
عصر تولید
معمولا وقتی صحبت ازعصر تولید میشود مثال معروف خودروی T تولید شرکت فورد به میان می آید. هنری فورد وقتی تولید این خودرو را شروع کرد هیچ رقیبی در بازار نداشت و حدود 50 سال این خودرو را تولید می کرد و می فروخت و حدود 60 درصد بازار را در دست داشت. این دوره از تاریخ که حدود 1900 تا 1950 را شامل می شود عصر تولید نامیده می شود. در این دوره برای بسیاری از محصولات تقاضا بیشتر از عرضه بود و مردم مجبور بودند هر آنچه که در دسترس است را بخرند و هیچ رقیب جدی در بین صنایع مختلف وجود نداشت و در نتیجه نیاز چندانی به بازاریابی به این شکل وجود نداشت و تنها وجهی از بازاریابی که مهم جلوه می کرد طراحی محصول (product) مناسب بود.

عصر فروش
در شرایطی که عرضه نسبت به تقاضا بیشتر می شود شرکت ها برای فروش محصولات خود مجبور به روی آوردن به سمت ” فروش سخت ” می شوند. در این روش نیروهای فروش به شکل تهاجمی و با توسل به اصرار و زور قصد فروش کالاهای خود را دارند. در این وضعیت بازاریابی فقط معنای فروش می یابد و سایر جنبه های بازاریابی چندان مهم نخواهند بود این وضعیت بعد از جنگ جهانی دوم که صنایع از تولیدات نظامی دست کشیده بودند شروع شد و در سالهای 1950 فروش گرایی کاملا غلبه کرده بود. این وضعیت موجب یک دیدگاه بد نسبت به بازاریابی شده بود. این روش هنوز هم در بین شرکت هایی دیده می شود که قصد فروش کالاهای ناخواسته را دارند. این محصولات به گونه ای هستند که افراد بدون اقناع و یادآوری مایل به خرید آنها نیستند.

عصر مصرف کننده
یعد از عصر فروش کم کم شرکت ها متوجه شدند که می شود به مصرف کننده بهای بیشتری داد و در جهت تامین نیازهای آنها گام برداشت. اتخاذ رویکرد مشتری مداری از سوی شرکت ها بزرگ دنیا، باعث شد که بازاریابان شروع به خلاقیت و نوآوری در زمینه استفاده از روش های مختلف برای جلب توجه و رضایت مشتریان کنند و تحقیقات بازاریابی برای کشف نیازهای مختلف افراد گسترش پیدا کرد و بازاریابان این دوره در زمینه طراحی پیام های بازاریابی بهتر از بازاریابان عصر فروش عمل می کردند. بعد از تورم و رکود دهه 70 و 80 توجه شرکت ها بیشتر به سمت تولید محصولات با کیفیت تر رفت و مفاهیمی مانند TQM به حوزه بازاریابی وارد شد . این مفهوم به مهنای تلاش مدیریت برای مشارکت دادن کارکنان، از کارکنان خط تولید گرفته تا مسئولان ارشد در بهبود مستمر کیفیت محصول است.

عصر جدید
بعد از عصر مصرف کننده شرکت های آینده نگر به امر کیفیت متعهد شدند و از صرف تامین نیازهای مصرف کنندگان فراتر رفتند و به فکر ایجاد روابط بلند مدتی با مشتریان بودند و مفاهیمی مانند مدیریت ارتباط با مشتریان شکل گرفت که به کار پیگیری و ردیابی ترجیحات مشتریان و رفتارهای مصرف کنندگان می پردازد. با به وجود آمدن اینترنت نیز یک گام اساسی دیگر در بازاریابی برداشته شده است و مفاهیمی مانند تمرکز بر منافع اجتماعی و تمرکز بر پاسخ گویی به عرصه بازاریابی پای گذاشته اند.